Əvvəlcə Azərbaycan Prezidenti, ardınca isə ölkənin Xarici İşlər Nazirliyi bütün dünyaya açıq şəkildə bəyan etdi ki, Bakı heç bir vasitəçinin iştirakı olmadan Ermənistanla danışıqlar prosesini bərpa etməyə hazırdır. Belə görüşlərin Tiflisdə, hətta Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin hansısa hissəsində keçirilməsinin mümkünlüyü ilə bağlı konkret məqamlar da var idi. Məqsəd birdir – iki qonşu ölkə arasında sülh sazişini tezliklə yekunlaşdırmaq və imzalamaq.

Qarşı tərəf bütün bu günlər ərzində susdu, amma çərşənbə günü nəhayət ortaya ilk reaksiya çıxdı.

“İrəvan yenidən Bakı ilə danışıqlarda iştirak etməyə hazırdır”. Bu barədə Ermənistan XİN-in Azərbaycan XİN-in bəyanatına cavabında deyilir.

Bəyanatda daha sonra qeyd olunur ki, Ermənistan tərəfi “Azərbaycanla münasibətlərin nizamlanması və Cənubi Qafqazda sülh və sabitliyin bərqərar olmasına səy göstərmək üçün siyasi iradəsini bir daha təsdiq edərək, noyabrın 21-də münasibətlərin tənzimlənməsinə dair sazişin 6-cı redaksiyasını Azərbaycan tərəfinə təhvil verib”.

“Ermənistan tərəfi hələ də hesab edir ki, bütün çətinliklərə və çağırışlara baxmayaraq, iki ölkə arasında sülhün bərqərar olması üçün real imkanlar var və buna hər iki tərəfin siyasi iradəsi ilə nail olmaq olar. İrəvan bu iradəni nümayiş etdirməkdə davam edir”, – Ermənistan XİN-dən bildiriblər.

Xarici İşlər Nazirliyi qeyd edib ki, Ermənistanın dövlət sərhədində delimitasiya komissiyalarının iclasının keçirilməsi təklifi bu iradənin təzahürlərindən biridir.

Amma cavab kifayət qədər qeyri-müəyyəndir. İrəvanın kənarda deyil, regionun özündə, həm Rusiya, həm də Qərb nümayəndələri olmadan Bakı ilə birbaşa və təkbətək danışıqlara qərar verməyə hazır olub-olmadığı tam aydın deyil. Bu intriqanın davamı necə ola bilər? İrəvan Bakının belə bir təklifinə müsbət cavab verməyə hazırdırmı? Yoxsa onun belə bir addım atmasına mane olacaq məqamlar var?

Pressklub.az-ın suallarını beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert Elman Fəttah cavablandırıb.

“İlk növbədə qeyd edim ki, bir neçə ay əvvəl Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması ilə bağlı yaranmış kövrək ümidlər təəssüf ki, puç olmaq üzrədir”, – o, bəyan edib.

“Məlumdur ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətləri normallaşdırmaq üçün iki ziddiyyətli danışıqlar masası yaradılmışdı – Moskva və Brüssel masası”, – Fəttah deyir.

“Məsələn, Brüsseldə masasında sülhə gedən yolda ən mühüm nəticə keçən ilin oktyabrında imzalanan Praqa sazişi oldu. Lakin İrəvanla Moskva arasındakı münaqişə Moskva masasını məhv etdiyi kimi, Bakı ilə Qərb arasındakı münaqişə də Brüssel masasını məhv etdi.

Məsələnin təfərrüatlarına varsaq, Qərb Paşinyanı Moskva masasından, Kreml isə Əliyevi Brüssel masasından imtina etməyə təhrik etdi. Tərəflər sülhə doğru irəliləmə prosesini dayandırdılar və diqqətlərini birtərəfli maraqlarının təmin edilməsinə yönəltdilər”, – ekspert bildirir. Rəsmi Bakı Laçın yolunu nəzarətə götürdü, sonra Xankəndi üzərində suverenliyini bərpa edə bildi. Rəsmi İrəvan bu dövrdə ABŞ və Avropanın siyasi elitasını tamamilə Bakıya qarşı çevirə bildi.

“Hazırda İrəvan-Moskva münasibətləri və Bakı-Qərb münasibətləri açıq qarşıdurma dövrünü yaşayır ki, bu da son nəticədə hər iki beynəlxalq platformanın Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh danışıqlarına etimad yaratmadığını müəyyənləşdirir. Belə olan halda, rəsmi Bakının vasitəçisiz görüşmək təklifi çıxılmaz vəziyyətdə ən adekvat çıxış yoludur.

İrəvanın bu təklifə nə dərəcədə isti yanaşacağı Qərb tərəfdaşları ilə müzakirələrdən sonra bəlli olacaq. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu yaxınlarda Vaşinqton bu mövzuda verdiyi açıqlamada tərəfləri ikitərəfli təmaslara başlamağa çağırıb. Güman etmək olar ki, Ermənistan Bakının iki ölkənin sərhədində görüş təklifini qəbul edəcək. Paşinyan hökumətinin iki ölkə sərhədində delimitasiya və demarkasiya komissiyasının iclası ilə bağlı cavab təklifi də buna ümid yaradır.

Lakin hər şey iki ölkənin Cənubi Qafqazdakı geosiyasi qarşıdurmada sülh istəyib-istəməməsindən asılı olacaq. Əgər həm Qərb, həm də Moskva bizim iki ölkəni eyni vaxtda bu qarşıdurmanın subyektləri siyahısından çıxarsa, tərəflər tezliklə vasitəçisiz görüşməyə başlayacaqlar”, – E.Fəttah hesab edir.

Müəllif: Rauf Orucov - Mənbə: Pressklub.az
Təqdim etdi: DİA-AZ.COM (ƏRSOYUN BLOQU)

Bütün dünya ABŞ-da Prezident Cozef Bayden və Çin lideri Si Cinpin arasında görüşə böyük ümidlər bəsləyirdi. Lakin onların San-Fransiskoda keçirilən Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (APEC) sammiti çərçivəsində apardıqları danışıqlar diplomatik qalmaqalsız ötüşmədi. ABŞ Prezidenti çinli həmkarı ilə 4 saatlıq görüşdən sonra keçirilən mətbuat konfransında onu “diktator” adlandırdı. Buna baxmayaraq, tərəflər ABŞ və Çin arasında məhsuldar əməkdaşlığa qəti əminlik ifadə edib və münasibətlərdə irəliləyiş olduğunu bəyan ediblər.

Eyni zamanda, Çin Xarici İşlər Nazirliyi görüşdə iki ölkə arasında münasibətlərdə ən həssas olan Tayvan məsələsinin ətraflı müzakirə edildiyini açıqlayıb.

Co Bayden və Si Cinpin daha nə ilə bağlı razılığa gəldilər? Rusiyalı tarix elmləri doktoru, Asiya-Sakit Okean Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri Aleksandr Lomanov bu barədə “Lenta.ru” saytına müsahibə verib. AYNA sözügedən müsahibəni ixtisarla təqdim edir:

- Si Cinpinin ABŞ-a səfərini Amerika-Çin münasibətlərində dönüş hadisəsi adlandırmaq olarmı?

- Mən bu səfərdə əsaslı və strateji əhəmiyyətli heç nə görmürəm. Amma bu hadisənin şübhəsiz ki, əlamətdar olması, beynəlxalq siyasətin ən diqqətəlayiq hadisələri sırasında olacağı bəlli idi. Xüsusilə, indi Yaxın Şərqdə baş verənlər kontekstində.

Cari ildə bu, mühüm hadisədir. Ən azından iki ölkənin liderləri vaxt tapıb danışıqlar masası arxasına əyləşmək üçün səy göstərdilər, ABŞ və Çin arasında artan fikir ayrılıqlarını nəzarətdə saxlamağa çalışdılar.

- Bəs niyə məhz indi danışıqlar aparmaq lazım idi? Si Cinpin 6 ildir ki, ABŞ-a getmirdi...

- Aydındır ki, əvvəlki səfərin qarşısını koronavirusla bağlı hadisələr alıb. Böyük ehtimalla ehtimal etmək olar ki, 2020-ci ilin əvvəlində dünyanı uzunmüddətli təcrid vəziyyətinə salan hadisələr olmasaydı, belə bir səfər baş tutacaqdı. Güman edirəm ki, Co Baydenin administrasiyasının birinci və ya ikinci ilində Cinpin şübhəsiz ki, Amerika torpaqlarında prezidentlə şəxsən ünsiyyət qurmaq istəyini nümayiş etdirəcəkdi.

- Əvvəlki görüşdə hansı razılaşmalar əsas idi və onlar indi əldə olunanlardan nə ilə fərqlənir?

- Bu məsələnin şərhində böyük problemlərimiz var, hər iki tərəf bu problemi eyni cür görmür. Çinə ümumilikdə konstruktiv atmosfer lazımdır. Keçən dəfə Si Cinpin Co Baydenlə söhbətdə qarşılıqlı hörmət, hədsiz tənqiddən yayınma, daxili işlərə qarışmama və qırmızı xətlərə hörmət tezislərinin razılaşdırılmasından razı qaldı. Amerikalıların konkret tədbirlərə ehtiyacı var.

Amerika və Çin tərəflərinin dərc etdiklərinə diqqətlə baxsanız, San-Fransiskodakı görüş Balidəki görüşü böyük ölçüdə təkrarladı. Cinpin ikitərəfli münasibətlərin hansısa geniş, çərçivəli strateji kontekstindən danışmağa çalışır. Si Çinin ABŞ-ı dünyadakı mövqeyindən sıxışdırmağa çalışmadığını, Çin tərəfinin konstruktiv əməkdaşlığa açıq olduğunu təsdiqləmək istəyir. Co Bayden deyir ki, tərəflər bəzi konkret məsələlərdə razılığa gəliblər: bəli, Amerikanın Ukrayna və Fələstinlə bağlı mövqeyi aydınlaşdırılıb.

Keçmişdə, hətta Barak Obamanın dövründə də ABŞ Rusiyaya qarşı eyni siyasəti yeritməyə çalışırdı. Yəni ABŞ lazım olan yerdə əməkdaşlıq axtarır, lazım olmayan yerdə rəqabət aparır.

- Eyni şey indi Çinə də təklif olunur?

- Bəli, lakin Çin bu paradiqmanı qəbul etmir və bu, çox vacibdir. Çin münasibətləri daha ikili şərhdə xarakterizə edir. Kölgələr və qeyri-müəyyənliklər onlar üçün qəbuledilməzdir.

Qarşı tərəfi rəqib kimi görürsənsə, o zaman heç bir konstruktiv əməkdaşlıq nəticə verməyəcək. San-Fransiskoda Çin və Amerika mövqelərinin uyğunsuzluğu aydın oldu.

Amerikalılar bunun nəticə verəcəyini düşünürlər, lakin bu, öz seçicilərini və Asiya ölkələrinin siyasi elitalarını sakitləşdirməyə yönəlmiş bir növ illüziya və ya piardır ki, onlar artan qarşıdurma ilə bağlı daha sakit olsunlar. Bu yanaşma nəticə verməyəcək: Çin Amerika tərəfinin köləsi olmayacaq.

- Ukrayna müharibəsi və İsrailin Qəzza zolağında HƏMAS-a qarşı müharibəsi görüşə necə təsir edir? ABŞ Çinlə münasibətlərdəki gərginliyi aradan qaldırmaq istəyirmi?

- Çinin mövqeləri ictimaiyyətə açıqlanıb. Co Bayden bu məsələlərdə yeni heç nə əldə edə bilmədi. Ukrayna böhranı ilə bağlı açıqlanmış Çin sülh təşəbbüsü var. Çin Xarici İşlər Nazirliyinin Yaxın Şərqdəki böhranla bağlı açıqlamaları var. Ona görə də bu mövzuların qeyd olunması daha çox hegemon dövlətin ətalətidir. Bununla belə, iki liderin nə barədə razılaşdıqlarını başa düşmək üçün bu mövzularda fikir mübadiləsi aparması zərərli deyil.

- ABŞ mediası iddia edir ki, Çin könülsüz şəkildə hərbi əlaqələri bərpa etməyə qayıdıb. Bu nə dərəcədə doğrudur?

- Hərbi əlaqələrin qopması Nensi Pelosinin Tayvana səfərindən sonra baş verdi. Çin həqiqətən ABŞ-dan daha az maraqlanır. Sadə dillə desək, SSRİ və ABŞ cavabların mümkün simmetriyasına görə oxşar münaqişələrin həllində maraqlı idilər. Sərhədlərə yaxın NATO gəmiləri və təyyarələri peyda olanda heç bir insident olmamasında maraqlı idilər. Sovet gəmiləri və təyyarələri də Amerika sahillərinə yaxın idi. Maraq qarşılıqlı idi - insidentlərin qarşısını almaq üçün oyun qaydaları simmetrik idi.

- Niyə?

- Çünki Çin bu halda amerikalılara eyni şəkildə cavab verə bilməyən daha zəif tərəf kimi görünür. Çin Xalq Azadlıq Ordusu San Fransisko və ya Pearl Harbor yaxınlığında, yəni ən mühüm Çin hərbi bazalarında olan amerikalılarla eyni müdaxilə imkanına malik ola bilməz.

Ona görə də hazırkı razılaşmalar təzyiqin nəticəsi deyil, Tayvanda prezident seçkilərinin qeyri-müəyyən nəticələrə səbəb ola biləcəyinin ciddi başa düşülməsidir. Tayvanda baş verən hadisələrdə ABŞ və müttəfiqlərini münaqişəyə cəlb edərək materik Çin üçün gərginlik mənbəyinə çevrilə bilər.

- Görüş Tayvanda seçkilərə zəmin hazırlamaq cəhdi kimi qiymətləndirilə bilərmi?

- Əksər ekspertlər bu barədə danışırlar. Eyni zamanda, yeni heç nə deyilməsə də, tərəflər açıq şəkildə danışıqları öz xeyrinə şərh edirlər.

- Bu yaxınlarda Çinin xarici işlər naziri Van Yi münasibətlərin sabitləşdiyini açıqlayıb. Çin və ABŞ arasında qarşılıqlı əlaqənin yenidən başlaması nə dərəcədə realdır?

- Siyasətdə mümkünsüz heç nə yoxdur. Aydındır ki, indiki məqamı götürsək, onda hamı mükəmməl başa düşür ki, ABŞ-da gələn il prezident seçkiləri gərgin keçəcək.

Respublikaçılar tərəfindən tənqidin intensivliyi sadəcə olaraq miqyasdan kənara çıxacaq. Mütəxəssislərin qeyd etdiyi kimi, bu, əslində Co Bayden və Si Cinpinin hazırkı prezidentlik dövründə sonuncu görüşüdür. Yenidən seçiləcəyi təqdirdə gələn il belə bir görüşün keçirilməsi mümkün olmayacaq, çünki seçkiqabağı əhval-ruhiyyə razılığa gəlməyə kömək etməyəcək.

Təbii ki, bu, sabitləşmədir, amma sual onun nə dərəcədə dərin olması və seçki kampaniyalarının fırtınalarının sınağına tab gətirə bilməyəcəyidir. Tayvan və ABŞ-da seçkiqabağı proqramlar bir-birinin üzərinə qoyulacaq. Tayvan seçkilərinin təsiri Amerika seçki kampaniyası üçün böyük rezonans olacaq. Ona görə də gələn il Amerika-Çin münasibətləri üçün çox çətin olacaq. San-Fransiskoda görüşmək qarşılıqlı əlaqə mühitini yaxşılaşdırmaq üçün bəzi ümumi oyun qaydalarını müzakirə etmək hər iki tərəfin siyasi müdrikliyinin təzahürü idi.

- Bu görüş Rusiya-Çin münasibətlərinə necə təsir edə bilər?

- Çin qlobal güc kimi çox sürətlə təcrübə qazanır. Bu sadələşdirmədir, lakin Hu Jintaonun dövründə Çin Asiyada böyük və perspektivli regional ölkə idi və Si Cinpin dövründə qlobal strateji mentalitet və dünyagörüşü əldə etməyə başladı. Ona görə də Rusiya-Çin münasibətlərinə hər hansı birbaşa təsirdən danışmağa ehtiyac yoxdur. Ən azından indi bunun üçün heç bir səbəb yoxdur.

Əgər Co Bayden seçkilər ərəfəsində Çindən konkret kiçik güzəştlər istədisə, o zaman Si Cinpin Amerika-Çin münasibətlərinin strateji, gələcəyə yönəlmiş konsepsiyasını təqdim etdi. O təkcə bir neçə illik deyil, onilliklər ərzində, ən azı 2030-cu illərin ortalarına və ya sonuna qədər münasibətlərin gələcəyini müəyyən edə biləcək bəzi strateji mərhələlər təqdim etdi. Məndə açıq-aşkar təəssürat yarandı ki, Amerika KİV-ləri və politoloqları bunu görməməyi üstün tuturlar. Hər şey hərbi dialoq, Tayvan ətrafında fırlanır və bunu müzakirə etmək lazımdır.

Müəllif: Turan Abdulla - Mənbə: AYNA.az
Təqdim etdi: DİA-AZ.COM (ƏRSOYUN BLOQU)

Bu ilin fevralında əmanətlərə dair dividendlər üzrə vergiyə qoyulan yeddi illik moratorium başa çatdığı zaman, bir çox yerli analitiklər bu praktikanı bərpa etməyin zəruriliyindən danışdılar. Əmanətçilərə vergi tətillərinin verilməsinin tərəfdarları hesab edirdilər ki, gəlir vergisi banklardan pul axınına gətirib çıxaracaq və bu səbəbdən onlar çoxillik moratorium müddətinin uzadılmasını təklif edirdilər.

O zaman onlara qulaq asmırdılar, amma indi, ilin sonunda vergi güzəştlərinin davam edəcəyi bəlli olur. Fiziki şəxslərin 200 manatadək aylıq faiz gəlirləri dövlət vergisindən qismən azad ediləcək. İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin Baş İdarəsinin rəisi Nicat İmanov Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin iclasında qarşıdan gələn dəyişiklikləri açıqlayıb. Söhbət, əvvəla milli valyutada olan, ikincisi, daha uzun müddətə - 18 ay və daha çox müddətə yerləşdirilən depozitlərdən alınan dividendlərdən gedir.

“Bu qərarın məntiqi iki əsas məqsəd üzərində dayanır. Bu, bankların kapitallaşmasına dəstək verəcək, çünki onlar uzunmüddətli kreditlər verirlər və eyni zamanda uzun müddətə depozitlər cəlb etməlidirlər. Bundan əlavə, milli valyutada əmanət sahiblərinə güzəştlər veriləcək və bu, manatla bank əmanətlərinə marağın artırılması siyasəti çərçivəsində atılan addımdır”, - deyə İmanov bildirib.

Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov isə bu tədbiri qeyri-kafi hesab edərək, aylıq gəlirin vergiyə cəlb olunmayan məbləğinin ölkədə müəyyən edilmiş minimum əməkhaqqına (345 manat) qədər artırılmasını təklif edir: “Təklif edirəm ki, 200 manatadək faiz gəliri deyil, minimum əmək haqqından az olmayan məbləğdə aylıq faiz gəliri vergidən azad edilsin. Bu, banklarda vəsaitlərin saxlanmasını stimullaşdıracaq”.

Deputatın sözlərinə görə, oktyabrın əvvəlinə yerli banklarda əmanətlər 12,7 milyard manat təşkil edib və onların təxminən yarısı, illik faiz dərəcələri altı faiz və ya daha aşağı olan dörd böyük bankda saxlanılıb. Mütəxəssis Vergi Məcəlləsinə müvafiq dəyişikliklərin edilməsini və investorlar üçün moratoriumun bu ilin fevral ayının əvvəlindən - çoxillik vergi tətilinin başa çatdığı və 10 faiz dövlət vergisinin ödənilməsi vaxtı çatdığı vaxtdan uzadılmasını təklif edib.

Bayramov mövqeyini banklardan mümkün pul axını və maliyyə təşkilatlarının kreditləri üzrə faiz dərəcələrinin artırılması ilə izah edib: “Əmanətçilərin faiz gəlirlərinin vergiyə cəlb edilməsinə differensial yanaşma zəruridir. İqtisadiyyatın real sektorunun maliyyələşdirilməsi və kreditlər üzrə faiz dərəcələrinin aşağı salınması məqsədilə əmanətlərin cəlb edilməsi üçün daha geniş formata ehtiyac olduğuna görə, biz əmanət portfelinin davamlılığına nail olmalıyıq. Və bu səbəbdən Vergi Məcəlləsinə müəyyən dəyişikliklərin edilməsi faydalı olardı”.

“Məsələn, vergi ilə qorunan əmanətlərə deyil, əmanətlərə fərqli vergi güzəştləri tətbiq etmək daha düzgün olardı. Məsələn, 100 min manata qədər əmanətləri 10 faizlik dövlət vergisindən azad etmək və beləliklə, bank əmanətlərinin bu seqmentində sabitliyi saxlamaq olar”, - deyə o söyləyib.

İnvestorlar üçün mümkün vergi güzəştləri yerli iqtisadçılar arasında geniş əks-səda doğurdu. İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov AYNA-ya deyib ki, vəziyyəti əvvəldən düzgün dəyərləndirmək lazım idi: “Müəyyən dairələr əhalinin bank əmanətlərinin vergiyə cəlb edilməsinin mənfi nəticələrinin olmadığını bildirəndə, biz açıq şəkildə bununla razılaşmadıq və güzəştli yanaşmanın qüvvədə qalmasını təklif etdik. Bizim 10 ay əvvəl dilə gətirdiyimiz narahatlıq indi qismən təsdiqlənir. İndi deyirlər ki, əmanətçilər üçün güzəştlər qismən bərpa olunacaq”.

“Beləliklə, vətəndaşların 18 ay və daha çox müddətə yerləşdirdiyi əmanətlərdən gəlirləri vergidən azad olunacaq. Qismən üstünlüklər hələlik onların tam olmamasından yaxşıdır, lakin ciddi effekt verməyəcək”, - deyə həmsöhbətimiz vurğulayıb.

Onun sözlərinə görə, bu tədbirlərin effektivliyinə üç əsas amil mane olacaq: “Birincisi, dünyada iqtisadi təlatümlər yaşanır. İkincisi, bizim inflyasiyamız bank depozitləri üzrə faizləri sürətlə üstələyir və yeyir. Üçüncüsü, banklar bir-birinin ardınca bağlandı. Bütün bunlar vətəndaşlara uzun müddət əmanətlərini 7-11 faizlə milli valyutada banklara yatırmağa imkan verməyən ciddi risk faktorlarıdır. Ona görə də əmanətlər üzrə faizlərin 2016-cı ildə qəbul olunduğu formada vergidən azad edilməsinə ehtiyac var”.

Müəllif: Emma Rzayeva - Mənbə: AYNA.az
Təqdim etdi: DİA-AZ.COM (ƏRSOYUN BLOQU)